Dieta cukrzycowa w ciąży – popraw wyniki już po kilku dniach!

Dostałaś diagnozę cukrzyca ciążowa i zastanawiasz się „Jaka dieta będzie dla mnie najlepsza?”. Mam dla Ciebie dobrą informację – dieta cukrzycowa w ciąży to nie żadna szczególna, restrykcyjna dieta. To po prostu zdrowy sposób żywienia. Pokażę Ci, że wystarczą niewielkie zmiany, by w zaledwie kilka dni poprawić wyniki.

Na skróty:

• Cukrzyca ciążowa – co to jest?
• Cukrzyca ciążowa – kiedy się ją rozpoznaje?
• Cukrzyca ciążowa – jaka dieta pomaga?
• Dieta cukrzycowa w ciąży – obserwuj masę ciała

Cukrzyca ciążowa – co to jest?

Pozwól, że zacznę od wyjaśnienia Ci co to jest cukrzyca ciążowa (oznaczana często skrótem GDM od angielskich słów gestational diabetes mellitus) i czym różni się od cukrzycy typu 1 lub 2? Cukrzyca ciążowa to schorzenie, które zostało rozpoznane u kobiety ciężarnej i, co ważne, nie występowało przed zajściem w ciążę.

Insulina to hormon-klucz, który otwiera komórki tak, by glukoza z krwi mogła się do nich dostać i być wykorzystana na bieżące potrzeby lub zamagazynowana w postaci tkanki tłuszczowej. Jeśli Twoje komórki nie mogą skorzystać z glukozy, która krąży w Twojej krwi, to oznacza, że cukier ten jest non stop kolor dostępny dla płodu. Sprytne, co?

Stan insulinooporności w ciąży wywoływany jest przez hormony łożyska. Dzięki ich działaniu rozwijające się dziecko ma cały czas możliwość skorzystania z energii do wzrostu. Wraz z przebiegiem ciąży płód potrzebuje coraz więcej energii, by rosnąć (szczególnie w 3 trymestrze), a to oznacza, że insulinooporność u mamy może się nasilać. Jeśli tak się stanie to poziom cukru we krwi może niebezpiecznie wzrosnąć i doprowadzić do cukrzycy ciążowej.

Przeczytaj także: Insulinooporość – co to jest?

Na rozwój cukrzycy ciążowej mają wpływ nie tylko uwarunkowania fizjologiczne samej ciąży, ale także obciążenia genetyczne oraz nieprawidłowe nawyki żywieniowe kobiety w ciąży. Istotne jest to, że cukrzyca ciążowa z reguły ustępuje po porodzie, choć je wystąpienie w ciąży może wskazywać na pewną skłonność. Dlatego, jeśli w miałaś cukrzycę ciążową, to niech to będzie „czerwona lampka”, która sprawia, że zadbasz o swoją dietę także po ciąży i zmienisz nawyki na lata, a nie na 9 miesięcy.

Zobacz, co zwiększa ryzyko cukrzycy ciążowej:

• ciąża po 35. roku życia,
• wcześniejsze porody dziecka o masie ciała wyższej niż 4000 g,
• nadmierna masa ciała,
• występowanie cukrzycy typu 2 w rodzinie,
• wcześniejsze występowania cukrzycy ciążowej,
• PCOS, czyli zespół policystycznych jajników.

Przeczytaj także: PCOS – dieta, która ułatwia leczenie – 8 najważniejszych zasad

Cukrzyca ciążowa – kiedy się ją rozpoznaje? Krzywa cukrowa w ciąży

W Polsce występowanie cukrzycy ciążowej może sięgać nawet 12% ciężarnych – to sporo! Na częstość występowania bez wątpienia wpływ ma coraz większy odsetek osób z nadmierną masą ciała. Nadmierna masa ciała przed ciążą może (choć nie musi) wiązać się z insulinoopornością. Ciąża może IO pogłębić.

Jakie są kryteria rozpoznania cukrzycy ciążowej? Do rozpoznania GDM stosuje się kryteria na podstawie wyników OGTT (doustnego testu obciążenia glukozą) z 75 g glukozy. Cukrzycę ciążową rozpoznaje się, gdy:

• glikemia (stężenie glukozy we krwi) na czczo 92-125 mg/dl,
• stężenie glukozy we krwi w 60. minucie OGTT ≥180 mg/dl,
• stężenie glukozy we krwi w 120. minucie OGTT wynosi 153-199 mg/dl.

Powyżej tych wyników rozpoznaje się już cukrzycę typu 2.

Jakie wyniki są prawidłowe?

• prawidłowa glikemia na czczo: <92 mg/dl ,
• prawidłowa glikemia w 60. minucie OGGT: <180 mg/dl ,
• prawidłowa glikemia w 120. minucie OGGT: < 153 mg/dl.

Aktualnie każda ciężarna, nawet z prawidłową glikemią na czczo powinna mieć wykonany OGTT między 24.-28. tygodniem ciąży. Oczywiście sam pomiar glukozy na czczo powinien mieć miejsce wcześniej, już na początku ciąży i przy każdej morfologii kontrolnej. Według rekomendacji Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, jeśli kobieta w ciąży miała cukrzycę, powinna w ciągu 6-12 tygodniu po porodzie ponownie wykonać OGGT i oznaczać glikemię (stężenie cukru) na czczo przynajmniej raz w roku.

Jak pewnie dobrze wiesz, w leczeniu cukrzycy dużą rolę odgrywa zmiana nawyków żywieniowych i stylu życia. Nie inaczej jest w przypadku cukrzycy ciążowej. W dalszej części artykułu dowiesz się, na czym polega dieta cukrzycowa w ciąży. 

Cukrzyca ciążowa – jaka dieta pomaga?

Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego dla ciężarnych z cukrzycą ciążową, jak i cukrzycą/insulinoopornością rozpoznaną przed ciążą uwzględniają niezwykle istotną rolę diety i stylu życia. Dość teoretyzowania, przejdźmy do konkretów.

Masz cukrzycę ciążową i potrzebujesz indywidualnej opieki dietetyka? Skorzystaj z najlepszej diety online!

1. Dieta cukrzycowa w ciąży zakłada spożycie węglowodanów na poziomie 40-50% energii ogółem. Oznacza to, że kobieta, której zapotrzebowanie na energię wynosi 2000 kcal, powinna uwzględnić 200-250 g węglowodanów (bo 1 g węglowodanów to 4 kcal). Bardzo ważne jest także źródło tych składników — wskazane są produkty o niskim indeksie glikemicznym, czyli pełnoziarniste produkty zbożowe, takie jak razowe pieczywo, gruboziarniste kasze, ryż brązowy, warzywa i umiarkowane ilości owoców. Węglowodany złożone powinny znajdować się w każdym posiłku głównym.
2. Uwzględniaj indeks i ładunek glikemiczny. Indeks glikemiczny produktów i dań nie jest wartością stałą. Można go skutecznie obniżać np. poprzez dodatek do posiłku źródła białka (np. jajka) lub tłuszczu (np. orzechów), unikanie rozgotowywania kasz, ryżu czy makaronów. Nie musisz bać się ziemniaków, jednak jedz je w kawałkach, a nie jako purée, gdyż wówczas mają wyższy indeks glikemiczny. Możesz też jeść ziemniaki z poprzedniego dnia, które mają więcej skrobi opornej, a przez to niższy indeks glikemiczny.
3. Nie musisz całkowicie rezygnować z owoców, wybieraj jednak te, które nie są bardzo dojrzałe (dojrzałe owoce mają więcej cukru). Dobrym pomysłem będzie łączenie ich np. z jogurtem, czy wspomnianymi już orzechami (super są orzechy włoskie, bo mają dużo kwasów tłuszczowych omega 3). Najkorzystniejsze w diecie przy cukrzycy ciążowej są owoce jagodowe – maliny, borówki, truskawki, jagody. Miej ich zapas w zamrażarce.
4. Rekomendowane spożycie białka to 1,3 g/kg masy ciała. Kobieta, która waży 60 kg, powinna zatem dostarczać wraz z dietą 78 g białka (1 g białka to 4 kcal). Źródło białka to: nasiona roślin strączkowych, chude mięso, ryby (jeśli chcesz wiedzieć więcej, to zajrzyj do przewodnika po rybach w ciąży dostępnego w serwisie SpokojnieoCiazy.pl), nabiał o obniżonej zawartości tłuszczu (ale nie 0%), jaja, a takie orzechy czy nasiona. 
5. Nie zapominajmy też o tłuszczach. Ich zalecany udział w diecie to 20-30% energii, wracając do przykładowej diety dostarczającej 2000 kcal, będzie to ok. 44-67 g (1 g tłuszczu to 9 kcal). Oczywiście nie bez znaczenia jest rodzaj tłuszczu. Warto wybierać wysokiej jakości oleje roślinne (np. olej rzepakowy i oliwę z oliwek) a ograniczyć tłuszcze zwierzęce i tłuszcze trans. 
6. Wartość energetyczna diety, czyli to ile kalorii powinna ona dostarczać, jest bardzo indywidualną kwestią. Pamiętaj o zasadzie, która obowiązuje w ciąży, niezależnie od tego, czy pojawia się w jej czasie cukrzyca – jedz dla dwojga, nie za dwoje! Według Norm Żywienia dla populacji polskiej wartość energetyczna diety powinna wzrastać kolejno o 85 kcal w I trymestrze, o 285 w II trymestrze i 475 kcal w III trymestrze.
7. Ilość posiłków nie powinna być zbyt niska — sprzyja to utrzymaniu prawidłowego stężenia glukozy we krwi. Ich rekomendowana ilość to 5-6.
8. Jak pewnie wiesz, dietetycy z reguły nie zalecają jedzenia przed snem. Nieco inaczej jest w przypadku cukrzycy, także ciążowej. Wieczorna przekąska, czyli niewielki posiłek, który będzie zawierał węglowodany złożone (w ilości około 25 g), pomoże zapobiec nocnej hipoglikemii. Przy planowaniu posiłków warto zatem uwzględnić, by ten ostatni, 5 lub 6 miał miejsce w niedalekim odstępie od pójścia spać. 

Dieta cukrzycowa w ciąży – obserwuj masę ciała

Bardzo ważnym aspektem w czasie ciąży jest kontrola przyrostu masy ciała. To, że masa ciała w czasie ciąży się zwiększa, jest prawidłowe, nie bój się tego. Jednak nadmierny wzrost wagi może pogorszyć przebieg cukrzycy ciążowej i zwiększać ryzyko przedwczesnego porodu. Kobiety z cukrzycą ciężarnych rodzą zazwyczaj większe dzieci (bo maluch mam non stop dostęp do dużych ilości glukozy w krwi). Większa masa dziecka = większe ryzyko okołoporodowe.

Jeśli mama ma prawidłową masę ciała przed ciążą, to rekomendowany wzrost wagi w czasie ciąży, wynosi 11,5-16 kg. W przypadku nadwagi, czyli BMI powyżej 25 będzie to już 7-11 kg. Z kolei kiedy mowa o BMI przekraczającym 30 przyrost masy ciała nie powinien być większy niż 5-9 kg.

Kontrola wagi jest bardzo istotna, ale oprócz tego warto pamiętać o przestrzeganiu zasad zdrowego stylu życia nawet, jeśli przyszła mama nie ma nadwagi. Dbaj o aktywność fizyczną, oczywiście w takiej formie, na jaką pozwala kondycja, możliwości i samopoczucie. Ruch nie musi oznaczać ciężkich treningów na siłowni. Nawet niepozorny spacer jest cudowną formą aktywności, który wspiera zdrowie, a także nastrój. Aktywność fizyczna to również ważny aspekt w kontekście poprawy glikemii, czyli stężenia glukozy we krwi.

Wiedza, którą się dzielę jest pomocna? Postaw mi wirtualną kawę!

Bibliografia:

• Standardy Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego: Opieka położnicza nad ciężarną otyłą. Ginekol Pol. 10/2012, 83, 795-799.
• E. Rychlik, M. Jarosz, A. Cichocka, M. Białkowska: Energia. W: (red.) M. Jarosz, E. Rychlik, K. Stoś, J. Charzewska, Normy żywienia dla populacji polskiej. Wyd. NIZP-PZH, 2020: 43.
• 2021 Guidelines on the management of patients with diabetes. A position of Diabetes Poland. Clin Diabetol 2021; 10, 1. DOI: 10.5603/DK.2021.0001.
• K. Cypryk, Cukrzyca ciążowa — rozpoznawanie i leczenie. Gin. Perinat. Prakt. 2016; 1, 2: 41–44.
• Standardy Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego postępowania u kobiet z cukrzycą. Ginekol Pol. 6/2011, 82, 474-479.
• E. Rembiesa-Jarosińska, M. Kowalska: Cukrzyca ciążowa – epidemiologia i możliwości kontroli czynników ryzyka. Hygeia Public Health 2019, 54(1): 1-5.
• J. Sieradzki, E. Płaczkiewicz-Jankowska: Cukrzyca rozpoznana podczas ciąży. Medycyna praktyczna (2021)

Zdjęcie okładkowe: lucas mendes/Pexels