Hipoglikemia reaktywna – co to jest? Objawy, diagnoza i dieta

Ostatnia aktualizacja 1 rok temu
Hipoglikemia reaktywna
1000 700 Barbara Dąbrowska-Górska

Hipoglikemia reaktywna to nagły spadek stężenia cukru we krwi (glukozy) do wartości poniżej poniżej 70 mg/dl (inne źródła twierdzą, że poniżej 55 mg/dl) w ciągu 2-5 godzin po posiłku. To bardzo niebezpieczny stan, który może prowadzić do wypadków i zagrażać Twojemu zdrowiu. Hipoglikemia reaktywna najczęściej współwystępuje z insulinoopornością, choć przyczyn jej występowania jest znacznie więcej.

Odpowiednia dieta przynosi ulgę i zmniejsza częstotliwość hipoglikemii reaktywnej.

Na skróty:

Hipoglikemia reaktywna – co to jest?

Hipoglikemia reaktywna to stan nagłego spadku stężenia cukru we krwi (glukozy) do wartości poniżej poniżej 70 mg/dl (inne źródła twierdzą, że poniżej 55 mg/dl) przy jednoczesnym występowaniu objawów niedocukrzenia. Kryterium 55 mg/dl jest według mnie dość rygorystyczne, bo spora część moich podopiecznych pierwsze objawy hipoglikemii odczuwa już przy cukrze mniejszym niż 70 mg/dl. Choć są i tacy, którzy przy obu poziomach nie odczuwają żadnych negatywnych konsekwencji.

Do hipoglikemii reaktywnej najczęściej dochodzi nie wcześniej niż 120 minut po posiłku, zatem senność bezpośrednio po posiłku NIE JEST objawem hipoglikemii. Rozpiętość czasowa wystąpienia niedocukrzenia może wynosić nawet 2-5 godzin po posiłku (najczęściej w 3-4 godzinie). Co może być przyczyną hipoglikemii reaktywnej?

Przyczyny hipoglikemii reaktywnej

Hipoglikemia reaktywna często występuję w insulinoporności lub w cukrzycy typu 2. Jednak to nie są jej jedyne przyczyny. Do niedocukrzenia może prowadzić także:

  • intensywny wysiłek fizyczny,
  • źle dobrana dawka insuliny lub leków obniżających stężenie glukozy we krwi,
  • operacje bariatryczne,
  • niektóre nowotwory,
  • choroba Adisona,
  • zakaćenie Helicobacter pylor.

Paradoksalnie jedną z przyczyn hipoglikemii reaktywnej może być także wysoka wrażliwość na insulinę.

Hipoglikemia reaktywna w insulinooporności i cukrzycy typu 2

W hipoglikemii reaktywnej występującej przy insulinooporności i na wczesnym etapie cukrzycy typu 2, w pierwszej fazie po posiłku, insulina wydzielana jest w zbyt małej ilości, co skutkuje znaczącym wzrostem stężenia glukozy we krwi. Wysoki poziom glukozy we krwi prowadzi do pobudzania trzustki, która budzi się z „opóźnionym” zapłonem i nagle zaczyna wydzielać duże ilości insuliny. To skutkuje gwałtownym spadkiem stężenia glukozy we krwi, czyli tytułową poposiłkową hipoglikemią reaktywną.

Niestety im więcej insuliny, tym bardziej komórki mięśniowe, wątrobowe, komórki podwzgórza (to tu jest ośrodek głodu i sytości) i tkanki tłuszczowej przestają na nią reagować. Dochodzi do rozwoju lub wzmocnienia insulinooporności. W insulinooporności (przeczytaj więcej o diecie w insulinooporności) komórki nie reagują na insulinę, dlatego trzustka produkuje jej coraz więcej. Błędne koło się zamyka. Z czasem dochodzi do rozwoju cukrzycy typu 2.

Pamiętaj jednak, że insulinooporność nie zawsze prowadzi do hipoglikemii reaktywnej. Najczęściej w insulinooporności wraz ze wzrostem stężenia glukozy we krwi rośnie stężenie insuliny i oba parametry, ze względu na oporność komórek na insulinę, pozostają przez dłuższy czas podwyższone.

Hipoglikemia reaktywna często idzie w parze z insulinoopornością czy wczesną cukrzycą typu 2. Bywa też, że występuje bez wyraźnej przyczyny. Mówimy wtedy o hipoglikemii reaktywnej idiopatycznej. Jeśli hipoglikemia reaktywna występuje u osób szczupłych, zdrowych, u których w bliskiej rodzinie występują przypadki cukrzycy typu 2, to należy zachować szczególną ostrożność. Może to wskazywać na obciążenie genetyczne.

Insulinooporność ebook Banner 2 - POZIOM na www

Hipoglikemia reaktywna – objawy

Z hipoglikemią reaktywną nie ma żartów. Jej objawy, w zależności od nasilenia, mogą być bardzo niebezpieczne i prowadzić nawet do zagrożenia życia. Objawy hipoglikemii są różne w zależności od jej nasilenia. Przy poziomie cukru we krwi mniejszym niż 70 mg/dla najczęściej najpierw pojawiają się objawy wynikające z wydzielania adrenaliny (niepokój, drżenie rąk). Potem przy stężeniu glukozy mniejszym niż 55 mg/dl rozwijają się zaburzenia w pracy układu nerwowego.

Wczesne objawy hipoglikemi reaktywnej (cukier 70-55 mg/dl):

  • lek i niepokój (łatwo można pomylić z napadami paniki),
  • drżenie rąk,
  • przyspieszone bicie serca (tachykardia) ,
  • zimne poty,
  • zawroty głowy.

Późne objawy hipoglikemi reaktywnej (cukier < 55 mg/dl):

  • splątanie i problem z doborem słów,
  • gwałtowna senność (czasem moi podopieczni usypiają w autobusie, za biurkiem czy kierownicą),
  • silne zmęczenie,
  • zaburzenia orientacji,
  • nieostre widzenie,
  • omdlenia,
  • dreszcze,
  • w końcowej fazie śpiączka hipoglikemiczna.

Zobacz mój profil na portalu znanylekarz.pl

Jak zdiagnozować hipoglikemię reaktywną?

Nie istnieje dobra metoda laboratoryjna, która pozwalałaby ze 100% pewnością zdiagnozować hipoglikemię reaktywną. Jednym z najczęściej wykorzystywanych badań jest OGGT, czyli tzw. krzywa cukrowa (inaczej test doustnego obciążenia glukozą, obciążenie glukozą). Jeśli chcesz potwierdzić hipoglikemię reaktywną wykonaj OGGT z pomiarem insuliny. Badanie to jest jednak bardzo niedoskonałe w diagnozowaniu hipoglikemii reaktywnej. Dlaczego?

  1. Po pierwsze klasyczne OGGT trwa 2 h, podczas, gdy objawy hipoglikemii reaktywnej mogą wystąpić w czasie 2-5 godzin od podania roztworu glukozy. Teoretycznie badanie może wyjść prawidłowo, Ty wracasz do domu, zjadasz posiłek i uznajesz, że wszystko jest ok.
  2. Spożycie 75 g glukozy (7,5 łyżki cukru-glukozy rozpuszczonego w szklance wody) to nie niezwykle nienaturalna sytuacja, która może prowokować wystąpienie hipoglikemii, podczas, gdy w życiu zazwyczaj się ona nie zdarza.

Jeśli udaje się potwierdzi hipoglikemię reaktywną w OGGT, to widzisz wtedy wzrost stężenia glukozy po 1h i niewielki wzrost insuliny. Potem, po 2h, gwałtowny spadek stężenia glukozy i znaczący wzrost stężenia insuliny.

Uwaga, podanie 75 g czystej glukozy u osób ze skłonnościami do hipoglikemii reaktywnej może wywołać bardzo gwałtowną hipoglikemią. Z tego powodu krzywą cukrową wykonujcie zawsze z obstawą bliskiej osoby, która w razie złego samopoczucia czy omdlenia szybko zawoła pomoc medyczną. Czasem hipoglikemia reaktywna może przyjmować tzw. formę późną, dlatego bywa, że badanie rozszerza się o pomiary w 3, 4 i 5 godzinie. Jednak OGGT dłuższe niż 2 h jest trudno dostępne w Polsce.

Zatem co zamiast OGGT? Dokładna samoobserwacja!

Jeśli podejrzewasz, że Twoje objawy mogą wskazywać na nawracającą hipoglikemię reaktywną, to kup sobie glukometr i za każdym razem, kiedy poczujesz, że dzieje się coś niepokojącego sprawdź stężenie glukozy we krwi.

Zapisz je w notesie lub aplikacji na telefon. Zanotuj także wszystkie swoje posiłki z danego dnia. Dzięki temu łatwiej będzie zauważyć, jakie posiłki, w jakiej konfiguracji nasilają częstotliwość występowania hipoglikemii reaktywnej. Tak prowadzona samoobserwacja będzie bardzo pomocna w czasie konsultacji z dietetykiem.

Co zrobić, gdy masz niski poziom cukru?

Zjedz 15 g węglowodanów o wysokim indeksie glikemicznym i po 15 minutach sprawdź, czy poziom cukru we krwi się podniósł, a Twoje samopoczucie się poprawiło. Jeśli nic się nie zmieniło i nadal masz do czynienia z niedocukrzeniem, to zjedz kolejne 15 g węglowodanów i po 15 minutach sprawdź, co się zmieniło. Rób tak, aż do skutku. Zazwyczaj pierwsza dawka wystarcza, by wyjść z hipoglikemii. 15 g węglowodanów łatwo przyswajalnych znajdziesz w:

  • 1/2 szklanki napoju słodzonego cukrem,
  • 1/2 szklanki soku owocowego,
  • 1/2 średniego banana,
  • łyżeczce cukru,
  • garści cukierków do ssania lub żelek.

Możesz też kupić specjalne saszetki z płynną glukozą w aptece i mieć je zawsze przy sobie.

Zobacz, co mówią o mnie podopieczni

Dieta w hipoglikemii reaktywnej

Zjawisko hipoglikemii reaktywnej nie zostało jeszcze dokładnie poznane, dlatego nie ma oficjalnych wytycznych, którymi możemy się posługiwać opracowując dietę w tej dolegliwości. W rzeczywistości wytyczne bazują na obserwacji tego, w jakim czasie od spożycia posiłku występuje hipoglikemia reaktywna i jak dana osoba reaguje na poszczególne pokarmy. Taka uważna samoobserwacja pozwala na stworzenie indywidualnych zaleceń dopasowanych do potrzeb.

Zasady diety w hipoglikemii reaktywnej

  1. Jedz 3-5 posiłków dziennie. Ilość posiłków dobierz do swoich indywidualnych predyspozycji. Niektórzy mają stabilniejsze stężenie cukru we krwi jedząc 3 większe posiłki, inni spożywając 5 mniejszych. Nie ma jednej, idealnej drogi.
  2. Postaw na zbilansowane śniadanie. Osoby, które unikają śniadań częściej doświadczają hipoglikemii reaktywnej.
  3. Unikaj cukrów prostych w słodyczach, sokach i napojach.
  4. Nie rezygnuj z owoców, ale łącz je z orzechami. Dodatek fruktozy (cukru owocowego) może pomóc w stabilizacji stężenia glukozy we krwi.
  5. Źródła węglowodanów (np. makaron, pieczywo, ryż) łącz w jednym posiłku ze źródłami białka (mięso, strączki, nabiał, ryby) i tłuszczu (oleje roślinne, pestki, orzechy).
  6. Węglowodany rozkładaj równo w ciągu dnia (unikaj śniadań białkowo-tłuszczowych)
  7. Do każdego posiłki dodawaj minimum 2 gatunki warzyw. Błonnik pokarmowy w nich zawarty opóźnia przyswajanie węglowodanów.
  8. Unikaj restrykcyjnych diet i głodzenia się.
  9. Ogranicz alkohol. Spożycie alkoholu wraz z posiłkiem sprawia, że hipoglikemia występuje częściej.

Coraz częściej podkreśla się także, że jedną z przyczyn hipoglikemii reaktywnej może być zaburzona mikrobiota jelitowa. Dlatego, poza dietą i ewentualnym leczeniem farmakologicznym, drogą do poprawy samopoczucia może być również stosowanie probiotyków oraz dieta bogata w prebiotyki (pożywa dla „dobrych” bakterii, głównie błonnik pokarmowy rozpuszczalny w wodzie znajdujący się w warzywach i owocach). Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe produkowane przez mikrobiotę (postbiotyki), które ułatwiają kontrolę stężenia cukru we krwi i zapobiegają rozwojowi hipoglikemii reaktywnej.

Zdjęcie okładkowe: Cris Saur/Unsplash

Bibliografia:

Dowiedz się więcej o insulinooporności:

To dla Ciebie przygotowuję merytoryczne materiały, pełne darmowej wiedzy. Jednak, żebym mogła dalej to robić, to potrzebuję Twojego wsparcia. Postaw mi wirtualną kawę, a ja obiecuję nie zwalniać tempa!

Postaw mi kawę na buycoffee.to
Autor

Barbara Dąbrowska-Górska

Dietetyk z powołania, z wyższym wykształceniem żywieniowym! Praca z Pacjentami daje mi ogromną satysfakcję. Wiem, że mam swój udział w dłuższym i lepszym życiu moich podopiecznych! Na co dzień piszę także bloga eksperckiego. Stworzyłam Pozytywną Dietetykę, pomagam odzyskać zdrową relację z ciałem. Napisz do mnie na adres e-mailowy: kontakt@barbaradabrowska.pl. Chcesz skorzystać z mojej pomocy? Zamów indywidualną dietę online. Umów się na konsultację online. Kup gotowe jadłospisy.

Wszystkie posty autora: Barbara Dąbrowska-Górska

Zostaw komentarz

Twój adres email nie zostanie opublikowany.