Oświadczenia zdrowotne rozszyfrowane przez Health Claims Unpacked

Czy Tobie również zdarza się stanąć w supermarkecie przed półką pełną żywności i zupełnie nie wiedzieć, który produkt wybrać? Znam to doskonale, bo moi podopieczni również mają ten problem. Dla większości z Was czytanie etykiet żywności wciąż jest wyzwaniem. W dokonywaniu codziennych wyborów, w trakcie zakupów spożywczych wartościową pomocą są oświadczenia zdrowotne. Międzynarodowy projekt badawczy  Health Claims Unpacked pomaga je rozszyfrować i uczynić bardziej zrozumiałymi dla zwykłego konsumenta.

Oświadczenie zdrowotne – co to jest?

Z oświadczeniami zdrowotnymi zapewne spotkałeś się już nie raz. Zastanów się, czy kiedykolwiek widziałaś/widziałeś na opakowaniu takie stwierdzenia:

• potas pomaga w utrzymaniu prawidłowego ciśnienia krwi;
• beta-glukany pomagają w utrzymaniu prawidłowego stężenia cholesterolu we krwi;
• kwas foliowy zmniejsza odczuwanie zmęczenia?

To właśnie oświadczenia zdrowotne! W żargonie dietetycznym to każde oświadczenie sugerujące, że żywność lub jej składnik ma wpływ na Twoje zdrowie. Po ludzku to po prostu zdrowotna wskazówka dla Ciebie, która ułatwia dopasowanie zakupów spożywczych do Twoich indywidualnych potrzeb.

Zrozumiałe oświadczenia zdrowotne i zajawka naukowa

Na Twój odbiór oświadczeń zdrowotnych i ich zrozumienie wpływa nie tylko dobór słów, ale także oznakowanie graficzne, kolorystyka opakowania, umiejscowienie oświadczenia na opakowaniu.

Wszystkie te elementy wziął pod lupę zespół naukowców, w ramach projektu „Health Claims Unpacked” To niezwykle kreatywna inicjatywa, a takie, jak wiesz, zawsze mnie kręcą, dlatego postanowiłam wesprzeć projekt w Polsce (na świecie „Health Claims Unpacked” prowadzi badania także w UK, Francji i Niemczech). Częścią projektu jest cyfrowa platforma, która udostępnia interaktywne gry i zabawy pomagające naukowcom zrozumieć, jak postrzegasz oświadczenia zdrowotne.

Na stronie https://www.unpackinghealthclaims.eu/#/pl możesz w formie zabawy zdobyć wiedzę o oświadczeniach żywieniowych czy zdecydować, które sformułowania oświadczeń zdrowotnych przyciągają Twoją uwagę. Jednak największą atrakcją platformy jest możliwość samodzielnego zaprojektowania opakowań produktów spożywczych. How cool is that?

Upewnij się, że nie pominiesz żadnego z elementów zabawy. Dzięki tym aktywnościom badacze zbierają dane, które pozwolą na przygotowanie wytycznych np. dla producentów żywności, tak, by stosowanie oświadczeń zdrowotnych było przydatne i zrozumiałe dla każdego. Po ukończeniu zadań odbierzesz gratulacje :). Warto jest być częścią nauki obywatelskiej. Przyczyniasz się do rozwoju i ułatwiasz innym zakupy spożywcze!

Co jeszcze warto wiedzieć o oświadczeniach zdrowotnych?

Jeśli zaglądasz na mojego bloga częściej wiesz, że rządzi tu merytoryka. Dlatego nie byłabym sobą, gdybym nie przemyciła porcji wiedzy o oświadczeniach zdrowotnych. Pomogę Ci zrozumieć po co i w jaki sposób stosuje się oświadczenia zdrowotne.

Przeczytaj także: Skład produktów to nie wszystko! Jak czytać etykiety żywności?

Oświadczania zdrowotne pomagają w wyborze żywności dopasowanej do Twoich potrzeb i mogą:

• nawiązywać do funkcji np.: „Białko przyczynia się do wzrostu masy mięśniowej”;
• wskazywać na zmniejszenie ryzyka choroby np.: „Beta-glukany pochodzące z owsa regulują stężenie cholesterolu we krwi. Redukcja stężenia cholesterolu może zmniejszać ryzyko rozwoju choroby niedokrwiennej serca”.

Co nie jest oświadczeniem zdrowotnym, a mogłoby się nim wydawać:

• bogaty w witaminę C;
• niska zawartość sodu;
• bez dodatku cukru.

Wszystkie te stwierdzenia nie odnoszą się do korzyści zdrowotnych, a jedynie do składu żywności. To są tzw. oświadczenia żywieniowe. Dostrzegasz różnicę?

Zgodnie z regulacjami prawnymi oświadczenia zdrowotne powinny być prawdziwe, zrozumiałe, rzetelne, przydatne. A jak to się odbywa w praktyce?

Producenci żywności nie mogą wymyślać nowych oświadczeń zdrowotnych. Tym zajmuje się jedna z najważniejszych instytucji żywieniowych w Europie, czyli EFSA (Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności).  EFSA publikuje rejestr tzw. autoryzowanych oświadczeń zdrowotnych, których prawdziwość została potwierdzona wiarygodnymi badaniami naukowymi. Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności jest skrupulatny i dokładny, dlatego wiele wniosków o dopuszczenie nowego oświadczenia zdrowotnego jest odrzucane. To dla Twojego dobra!

Elastyczne brzmienie oświadczeń zdrowotnych

Choć EFSA autoryzuje konkretne brzmienie oświadczenia zdrowotnego, to jednak jego sformułowanie na opakowaniu może przyjmować różne formy. To tzw. elastyczność brzmienia. Popatrz na te dwa, tożsame stwierdzenia.

• Witamina D wspiera kondycję kości.
• Zawiera witaminę D, która pomaga w utrzymaniu zdrowych kości.

Rzecz w tym, że to samo można powiedzieć na wiele różnych sposobów? Producent powinien zachować pierwotne znaczenie oświadczenia i nie może go wzmacniać. Można użyć stwierdzenia „selen wspomaga prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego”, ale niedozwolone jest „selen pobudza funkcjonowanie układu odpornościowego.

Oświadczenia zdrowotne odnoszą się też zawsze do konkretnego składnika odżywczego, a nie produktu spożywczego. Zatem producent może stwierdzić, że „suszone śliwki zawierają potas, który reguluje ciśnienie krwi”, ale nie może użyć oświadczenia „suszone śliwki regulują ciśnienie krwi”. Chodzi o to, by nie kreować wrażenia, że jakiś produkt jest wyjątkowy.

Koniec teorii, pora zabrać się za zabawę! Wskakuj na https://www.unpackinghealthclaims.eu/#/pl i zamień się w ciekawego wiedzy kreatora opakowań!

Projekt „Health Claims Unpacked” finansowany ze środków Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii (EIT), prowadzony jest pod przewodnictwem  prof.  Rodneya Jonesa, profesora socjolingwistyki z brytyjskiego University of Reading oraz wspierany przez partnerów z całej Europy, między innymi przez British Nutrition Foundation (BNF) czy oraz monachijską politechnikę Technical University of Munich (TUM), a także platformę internetową Foodmaestro.

Zdjęcie okładkowe: drobotdean/Freepik

Zdjęcie w treści: pressfotoFreepik