Dieta bezglutenowa – kiedy stosować?

Przyznaję, że już nie mogę…Zewsząd słyszę tylko diecie bezglutenowej, o pszenicy samo zło i już boję się zasypiać.

Tak zupełnie poważnie – przelało mi się ostatnio i postanowiłam zebrać dla Was informacje, kiedy koniecznie trzeba stosować dietę bezglutenową, a kiedy powinno się rozważyć jej wprowadzenie z powodu możliwych, potencjalnych korzyści. Chciałabym także, pokazać Wam co dobrego można wyciągnąć z diety bezglutenowej, ale bez eliminacji glutenu oraz jak przystosować zwykłą dietę, aby unikać dominacji pszenicy w diecie.

Dieta bezglutenowa – kompendium wiedzy

Ważne pojęcia

Na początek wyjaśnienie kluczowych pojęć, które potem pomogą Wam zrozumieć cały tekst:

Gluten – to „zbiorcza” nazwa dla białek zbożowych, z grupy prolamin występujących w pszenicy (gliadyna), życie (sekalina), jęczmieniu (hordeina) i owsie (awenina). Zatem wszystkie te 4 białka łącznie i każde z osobna nazywa się glutenem. Pamiętajcie przy tym, że orkisz jest odmianą pszenicy i także zawiera gluten!

Produkt bezglutenowy naturalnie – naturalnie bezglutenowe produkty to: kukurydza, ryż, ziemniaki, soja, proso, gryka, tapioka, amarantus, maniok, orzechy, warzywa strączkowe, mięso oraz pozostałe warzywa i owoce.

Produkt bezglutenowy – produkowany przemysłowo, często z oczyszczonej z glutenu pszenicy (lub innych glutenowych zbóż). Zawartość glutenu w takiej żywności nie może przekraczać według prawa 20mg/kg.

Niestety wyniki kontroli zawartości glutenu w tego typu żywności pozostawiają wiele do życzenia (przeraża mnie to!), a przecież głównym odbiorcą tych produktów są ludzie z celiakią, dla których dieta bezglutenowa jest jedyną metodą leczenia!!!!!

http://www.celiakia.pl/viii-tura-badan-wyniki-nie-jest-dobrze/

Produkt o bardzo niskiej zawartości glutenu – zawierający jeden lub więcej składników z pszenicy, żyta, jęczmienia i owsa lub ich odmian, które zostały specjalnie przetworzone w celu obniżenia w nich zawartości glutenu. W końcowym produkcie zawartość glutenu nie powinna przekraczać 100mg/kg. To nie są produkty dla osób z celiakią!

Ok, możemy przejść do meritum. Są tylko dwa przypadku, kiedy bezwzględnie należy zastosować dietę bezglutenową. Oto one!

Badanie genetyczne a dieta – czy warto robić?

Bezwzględne wskazania do stosowania diety bezglutenowej

Celiakia

Celiakia nie jest alergią na gluten. To choroba autoimmunologiczna, która prowadzi do znacząco upośledzonego wchłaniania. W skrócie – gluten w przewodzie pokarmowym działa toksycznie skłaniając nasz własny układ odpornościowy do ataku na kosmki jelitowe, w wyniku czego, z czasem, kosmki zanikają, a składniki odżywcze pożywienia nie są przyswajane. Nie leczona celiakia prowadzi do znacznego wyniszczenia. Jedyną metodą leczenia jest zaś ścisła dieta bezglutenowa. Gluten z diety musi być zatem wykluczony całkowicie.

Nie będę skupiać się w tym tekście na diagnostyce celiakii. Krótką wspomnę tylko, że aby potwierdzić to schorzenie konieczne jest wykonanie badania krwi na obecność specyficznych przeciwciał:

• przeciwko endomysium mięśni gładkich (EmA),

• przeciwko transglutaminzacie tkankowej (tTG).

Kolejnym krokiem w diagnostyce jest wykonanie biopsji jelita cienkiego stwierdzającej zanik kosmków jelitowych i jego stopień.

Coraz częściej wykonuje się także badania genetyczne w kierunku celiakii.

Ważne jest, aby podkreślić, że celiakia nie jest chorobą wieku dziecięcego i może być stwierdzona w dowolnym momencie życia. Objawy tej choroby bardzo często są niespecyficzne, co nazywane bywa maskami celiakii i opóźnia diagnozę.

Do najczęściej pojawiających się objawów należą zaburzenia pracy układu pokarmowego – wzdęcia, przelewania, biegunki, znaczna utrata masy ciała. Ze względu na upośledzenie wchłaniania do symptomów można zaliczyć także niedobory pokarmowe (przede wszystkim żelaza, wapnia, witamin z gr.B). Niedobry zaś prowadzą do zaburzeń wzrostu u dzieci, a u dorosłych do znacznego zmęczenie (maska ogólnoustrojowa), spadku energii, stanów depresyjnych (maska psychiatryczna). Tu zaczynają się schody…

Dieta w Hashimoto – 5 najważniejszych zmian w diecie

Bywa, że celiakia występuje z tzw. formie skąpoobjawowej, gdzie jedynymi symptomami są brak sił witalnych, pogorszony nastrój, obniżona odporność. Czasem dochodzą do tego objawy skórne – sucha skóra, łamiące się paznokcie, wypadające włosy, czy nawracające afty w jamie ustnej (tzw. masa skórka). Co ciekawe, objawy oczywiste ze strony układu pokarmowego pojawiają się częściej u dzieci, u dorosłych zaś dominują objawy w postaci masek.

Dlatego, jeśli macie podejrzenia odnośnie swojego stanu zdrowia i sądzicie, że coś może być na rzeczy uzbrójcie się w solidną dawkę wiedzy i poszukajcie rozsądnego lekarza, który po Waszych narzekaniach „Panie doktorze nie mam na nic siły” nie wyśle Was na urlop, ale solidnie przebada.

Alergia pokarmowa na pszenicę lub inne zboże glutenowe

Alergia pokarmowa jest reakcją ogólnoustrojową w której organizm atakuje zewnętrzny alergen (a nie jak w przypadku celiakii swoje własne ciało). Gluten jest zaś jednym z najczęstszych alergenów pokarmowych. U osób, które wykazują jakiekolwiek alergie pokarmowe współwystępowanie alergii na gluten szacuje się na 10-25%.

Co musicie wiedzieć o alergii? Alergia może wywołać objawy ogólnoustrojowe z różnych układów narządowych – najczęściej reakcja alergiczna dotyczy układu pokarmowego, skóry i układu oddechowego. Nasilenie reakcji nie jest zależne od ilości alergenu! Poważny wstrząs anafilaktyczny może rozwinąć się po kontakcie zarówno z minimalną ilością alergenu (np. gluten jako dodatek technologiczny w wędlinie), jak i znacznie większą (danie obiadowe z makaronem pszennym). W związku z tym zdiagnozowana alergia na gluten wymaga zastosowania całkowitej diety bezglutenowej.

Co ciekawe, objawy alergii mogą pojawić się natychmiast, ale też może wystąpić tzw. reakcja opóźniona – po 1-2 dniach.

Diagnostyka obejmuje testy skórne i badanie krwi pod kątem immunoglobulin z klasy IgE specyficznych dla glutenu. Mądry lekarz, aby ze 100% pewnością wykluczyć celiakię (zdarza się jednoczesne występowanie alergii i celiakii) powinien wykonać przeciwciała EmA oraz tTG.

Względne wskazania do stosowania diety bezglutenowej – warto spróbować, aby sprawdzić czy poprawi się samopoczucie.

W przypadkach, gdzie bezwzględnie dieta bezglutenowa jest potrzebna należy całkowicie, w 100% wykluczyć gluten. Opisane poniżej przypadki mogą skłonić Was do próby przejścia na dietę bezglutenową. Jednak dla Was niewielkie ilości glutenu, stosowane jako dodatek technologiczny, czy będące po prostu zanieczyszczeniem nie stanowią zagrożenia.

Nadwrażliwość na gluten

Z nadwrażliwością na gluten jest trochę jak z UFO -być może jest, ale niewiele osób widziało.

Nadwrażliwość na gluten stwierdza się u osób, które odczuwają wyraźną poprawę samopoczucia po wykluczeniu glutenu, ale nie mają zaniku kosmków jelitowych oraz przeciwciał charakterystycznych dla celiakii, nie stwierdzono u nich także dodatnich wyników badań w kierunku alergii pokarmowej na gluten.

Nietolerancja histaminy udaje alergię – objawy, diagnoza

W związku z tym nadwrażliwość na gluten diagnozuje się przez wykluczenie, co oznacza, że TRZEBA najpierw wykonać diagnostykę celiakii i alergii na gluten. Niestety nie ma specyficznych badań laboratoryjnych potwierdzających nadwrażliwość, a diagnoza jest w zasadzie opisowa i oparta na subiektywnych odczuciach Pacjenta. Nadwrażliwość na gluten nie ma także podłoża genetycznego. W nadwrażliwości, przeważnie, im więcej spożywa się glutenu tym intensywniejsze są negatywne objawy.

Pamiętajcie jednak, że jeśli chcecie mieć pewność, że to akurat gluten Wam szkodzi powinniście najpierw odstawić produkty glutenowe, a potem poddać się co najmniej dwukrotnej tzw. próbie prowokacji. Oznacza to, że po całkowitym odstawieniu glutenu wprowadzacie go na chwilę do diety i obserwujecie reakcję organizmu, a potem cały proces powtarzacie ponownie.

Choroba Hashimoto, cukrzyca typu I

Na początek bardzo ważna informacja – celiakia współistnieje często z chorobami autoimmunologicznymi tarczycy (5% przypadków) czy cukrzycą typu I (ok. 10% przypadków). Jeżeli taka sytuacja ma miejsce konieczna jest całkowita dieta bezglutenowa.

Z mojego doświadczenia wynika jednak, że duża część Pacjentów z chorobą Hashimoto, nie mająca jednocześnie celiakii, czuje się znacznie lepiej i ma mniejsze objawy ze strony tarczycy po wykluczeniu glutenu. Z tego powodu warto spróbować. Jeśli takie działanie nie przyniesie pożądanych efektów zawsze można wrócić do normalnej diety.

Prawdopodobnie lepsze samopoczucie osób z Hashimoto po wykluczeniu glutenu jest wyłącznie efektem placebo, ale jeśli poprawia się jakość życia i dieta bezglutenowa jest prowadzona właściwie to czemu nie?

Alergia pokarmowa obejmująca dużą grupę produktów (ale bez dodatnich wyników dla glutenu), zespół jelita nadwrażliwego i schorzenia autoimmunologiczne jelit (np. choroba Leśniewskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego)

Wszystkie trzy przypadki powodują, że układ pokarmowy jest znacznie bardziej wrażliwy na różne bodźce żywieniowe reagując bólem, wzdęciami, biegunkami. Zarówno w zespole jelita nadwrażliwego jak i schorzeniach autoimmunologicznych jelit dietetyk razem z Pacjentem, na zasadzie prób, obserwacji organizmu, szuka produktów, które nasilają objawy i tych, które są dobrze tolerowane. Jednym z elementów takich poszukiwań jest wprowadzona czasowo dieta bezglutenowa. I ponownie jeśli samopoczucie się poprawia – rewelacja, jeśli nie ma różnicy wracacie do normalnej diety.

Stan po infekcji przewodu pokarmowego i rekonwalescencja po długiej antybiotykoterapii.

Oba te przypadki mogą wywołać czasową nadwrażliwość na gluten, ale także laktozę (mleko i produkty mleczne) i fruktozę (miód, owoce, soki owocowe). Wraz z regeneracją śluzówki jelita i normowaniem się flory bakteryjnej przewodu pokarmowego można stopniowo wracać do wykluczonych produktów.

Co zamiast diety bezglutenowej?

Jeśli żaden z powyższych przypadków Cię nie dotyczy, ale i tak obawiasz się glutenu pomyśl o tym w inny sposób. Według mnie problemem nie jest gluten, ale dominacja w diecie pszenicy i produktów zbożowych z białej, pszenicznej mąki.

Jeśli chcesz ograniczyć ograniczyć ryzyko uwzględnij w jadłospisach inne zboża zarówno glutenowe jak i bezglutenowe. Nie zapominaj o pysznych kaszach – jęczmiennej i gryczanej. Wprowadź do diety amarantus, komosę ryżową i brązowy ryż. Pieczywo kupuj żytnie na zakwasie, eksperymentuj z różnymi rodzajami mąki np. mąką z ciecierzycy, soczewicy.

Dzięki temu urozmaicasz dietę i zmniejszasz ryzyko szkodliwego oddziaływania pszenicy, a także zaadaptujesz elementy diety bezglutenowej do swojego sposobu żywienia.

Dieta bezglutenowa a odchudzanie

Daj spokój naprawdę chcesz aż tak utrudniać sobie życie? Możesz przecież jeść wszystko, ale w sposób dużo bardziej urozmaicony (patrz punkt wyżej) i też chudnąć! Paradoksalnie osoby z celiakią, które wprowadzają dietę bezglutenową tyją, bo wreszcie zaczynają przyswajać pokarm i ich organizm może się zregenerować. Czy schudniesz na diecie bezglutenowej? Być może tak, ale jeśli tak się wydarzy to prawdopodobnie tylko dlatego, że wyeliminujesz dużą grupę produktów spożywczych i po prostu zjesz mniej. Nie tędy droga!

Solidna garść informacji:

Poradnik „Celiakia i dieta bezglutenowa”

http://www.celiakia.pl/wp-content/uploads/2009/11/poradnik_internet.pdf

Wykaz rynkowych produktów bezglutenowych

http://www.celiakia.pl/wp-content/uploads/2014/02/WYKAZ-_16.02.2014.pdf

Restauracje serwujące posiłki bezglutenowe

http://www.menubezglutenu.pl/

Potrzebujesz pomocy dietetyka – umów się na wizytę!