Dieta w refluksie – co jeść, by poczuć ulgę?

Refluks to nawracająca i niezwykle uciążliwa dolegliwość. Choć wydaje się niegroźna (i taka wręcz banalna, bo przecież to tylko zgaga), to może (z czasem) wiązać się z poważnymi skutkami dla zdrowia. Pomoże odpowiednia dieta przy refluksie. Sprawdź, jak z pomocą odpowiedniej diety skutecznie łagodzić objawy choroby refluksowej!

Na skróty:

• Czym jest refluks? 
• Objawy refluksu 
• Jakie są przyczyny refluksu?
• Dieta przy refluksie
• Produkty dozwolone i przeciwwskazane w refluksie
• Refluks a styl życia
• Refluks a palenie papierosów

Czym jest refluks? 

Refluks a właściwie choroba refluksowa przełyku (w skrócie GERD) polega na cofaniu się treści pokarmowej z żołądka do przełyku. Nadtrawiona, wymieszana z kwasem solnym i sokami trawiennymi treść żołądkowa wraca do przełyku, czyli tam, gdzie już nie powinna nigdy wrócić (ajć!). To uciążliwe i nawracające schorzenie, niepozostające bez znaczenia dla jakości życia osób, które się z nim zmagają. Ciągłe objawy odbierają radość życia, wpływają na koncentrację i wybory żywieniowe (tego nie możesz, tamtego też nie, jesz coraz mniej i coraz więcej wykluczasz). Błędne koło! Nieleczony refluks może prowadzić do powikłań, w tym do nadżerek, owrzodzeń, przełyku Baretta (gdy dolna część przełyku jest doszczętnie zniszczona) czy raka przełyku. Brzmi groźne? Niestety tak jest, a jak wiesz ja zawsze walę prawdę między oczy. Refluks to nie jest tylko nieprzyjemny objaw, to realne zagrożenie dla zdrowia. Dostępne dane wskazują, że problem ten może dotyczyć 20–40% osób dorosłych w krajach rozwiniętych. Wiele z tych osób doświadcza uciążliwych objawów tej choroby nawet codziennie przez lata! Jeśli towarzyszą Ci dolegliwości, które mogą sugerować refluks, nie lekceważ ich.

Objawy refluksu 

Z czym kojarzy Ci się refluks? Z kwaśnym odbijaniem, pieczeniem w przełyku? Musisz wiedzieć, że refluks często ma niespecyficzne i mało charakterystyczne symptomy. Do objawów refluksu należą:

• zgaga,
• dysfagia (trudności w przełykaniu),
• odynofagia (ból towarzyszący połykaniu),
• odbijanie,
• bóle w nadbrzuszu, 
• cofanie się treści z żołądka do przełyku, 
• bóle w klatce piersiowej,
• chrypka,
• chrząkanie,
• tzw. zespół kaszlu refluksowego (często pojawia się u mały dzieci),
• przewlekłe zapalenia krtani lub gardła (!),
• nadżerki szkliwa zębów.

Może się okazać, że z refluksem byłaś/-eś już u dentysty, foniatry, pulmunologa i wciąż pozostajesz bez diagnozy.

Jakie są przyczyny refluksu?

W postawieniu diagnozy „choroba refluksowa” pomoże Ci lekarz gastrolog. Najczęściej dzieje się tak, że do powstawania refluksu przyczynia się kilka, różnych, czasem niezależnych czynników. Wśród przyczyn choroby refluksowej można wskazać:

• nieprawidłowe działanie dolnego zwieracza przełyku, który wchodzi w skład tzw. bariery antyrefluksowej, której rolą jest ochrona przełyku przed treścią żołądkową,
• zaburzenia dotyczące opróżniania żołądka (pokarm za długo zalega w żołądku),
• zaburzenia motoryki (czyli po prostu prawidłowego i synchronicznego poruszania się) przełyku,
• przepuklina rozworu przełykowego,

Chorobie refluksowej może otyłość, cukrzyca typu 2, a także… ciąża. Tłumaczy się to m.in. rozluźniającym działaniem progesteronu na mięśnie gładkie (o dzięki Ci progesteronie za zaparcia i refluks!). Wśród czynników sprzyjających refluksowi przełyku można wymienić także nieprawidłowe nawyki żywieniowe (ciężkostrawna dieta!), niską aktywność fizyczną, palenie papierosów (wpływa na funkcjonowanie zwieracza przełyku rozluźniając go), ale także stres. Jak widzisz sprawa nie jest oczywista, a styl życia również i w tym przypadku nie pozostaje bez znaczenia!

Sprawdź, co mówią o mnie podopieczni, postaw na dietę online!

Dieta przy refluksie

Dieta przy refluksie i wrzodach żołądka (a to podobna dieta) jest bardzo ważna, ponieważ może skutecznie łagodzić objawy tej choroby. Refluks zdecydowanie wpływa na komfort i jakość życia, co dostarcza niemałego stresu i napięcia. Oczywiście samo leczenie tego schorzenia, dobór leków oraz znalezienie przyczyny zostawmy lekarzowi. Dieta może poprawić samopoczucie, dlatego jeśli zdiagnozowano u Ciebie refluks, warto wprowadzić kilka modyfikacji w dotychczasowym sposobie żywienia. Oto kilka najważniejszych zasad:

1. Obserwuj, które produkty Ci nie służą i nasilają dolegliwości. Produkty, których zdecydowanie warto unikać, znajdziesz w tabeli poniżej. 
2. Jedz mniej, a częściej. Ta stara zasada zdecydowanie sprawdzi się przy refluksie.
3. Nie podjadaj, a zwłaszcza wieczorem lub w nocy. W nocy układ pokarmowy odpoczywa i oczyszcza się.
4. Jeśli masz ochotę na trening lub szybki spacer, nie rób tego bezpośrednio po posiłku.
5. Unikaj leżenia od razu po posiłku (chociaż wiem, że to kuszące).
6. Możesz pić do posiłku, jednak zwróć uwagę, by nie była to bardzo duża ilość płynu, które zwiększy objętość treści żołądkowej, sprzyjając jej cofaniu.
7. Pamiętaj, by nie jeść w pośpiechu. Poświęć na posiłek odpowiednią ilość czasu, by zjeść go powoli.
8. Zrezygnuj ze zbyt później kolacji. Oczywiście nie oznacza to jedzenia nie później niż o 18:00, chyba że o 21:00 chodzisz spać. Dopasuj godziny posiłków do stylu życia, ale zwróć uwagę, by kolacja nie była jedzona później niż 2-3 godziny przed snem.
9. Nie jedz bardzo pikantnych oraz bardzo gorących posiłków.
10. Jeśli masz nadwagę, redukcja masy ciała może korzystnie wpłynąć na zmniejszenie objawów refluksu. Tkanka tłuszczowa wokół żołądka uciska go i sprzyja cofaniu się treści do przełyku.

Przeczytaj także: 5 posiłków dziennie – czy warto jeść częściej, a mniej?

Produkty dozwolone i przeciwwskazane w diecie przy refluksie

Teraz ważna część, ale niestety średnio lubiana przez moich podopiecznych. W końcu nikt nie lubi słyszeć, że coś musi eliminować ze swojej diety. Ograniczenie czy wykluczenie niektórych produktów może skutecznie niwelować objawy refluksu. Co więcej, wcale nie oznacza to, że taka dieta jest pozbawiona smaku. Jak już wcześniej wspomniałam, bardzo ważna jest tutaj samoobserwacja. Pozwoli Ci to wyłapać produkty, które nasilają objawy właśnie u Ciebie. Poza tym niech ułatwieniem będzie ściąga, którą znajdziesz poniżej (która nie jest prawdą objawioną i u Ciebie może być inaczej!):

Warto dodać, że niekiedy wskazane będzie włączenie typowo łatwostrawnej diety. Wszystko to uzależnione jest od przebiegu choroby u danej osoby. By dobrze dobrać taką dietę, pomocne jest zebranie dokładnego wywiadu żywieniowego oraz obserwowanie indywidualnej tolerancji. Nie bez znaczenia przy planowaniu diety będą też inne choroby współistniejące.

Produkty te neutralizują kwaśną treść w przełyku, przynosząc ulgę. Przy dolegliwościach ze strony układu pokarmowego, często pierwszym sposobem, jaki przychodzi nam do głowy, jest wypicie herbatki miętowej. W przypadku refluksu nie będzie to dobre rozwiązanie, gdyż mięta prowadzi do obniżenia napięcia dolnego zwieracza przełyku, co będzie nasilało objawy. Dodatkowo napar z mięty może zwiększać wydzielanie soków żołądkowych, co również zadziała nie niekorzyść.

Refluks a styl życia

W refluksie, oprócz diety ważna jest modyfikacja stylu życia, a także pamiętanie o kilku, prostych ale ważnych zasadach, na które często w ogóle nie zwracasz uwagi! 

• Włącz aktywność fizyczną dostosowaną do swoich możliwości, jednak pamiętaj, by nie wykonywać jej bezpośrednio po posiłku. Nietrafionym pomysłem może okazać się także dźwiganie ciężarów i ćwiczenia wymagające skłonów. Na zaostrzenie refluksu wpływać mogą także ćwiczenia wytrzymałościowe oraz ogólnie pojęta długotrwała i intensywna aktywność fizyczna. Umiarkowana aktywność wpływa z kolei korzystnie na wzmocnienie mięśni, w tym przepony, co może redukować ryzyko objawów refluksu. Nie rezygnuj z aktywności, ale nie przesadzaj z jej intensywnością. 
• Zrezygnuj z ubrań, które są obcisłe, zwłaszcza w rejonie brzucha.
• Pomocne będzie uniesienie wezgłowia łóżka o około 15-20 cm. Możesz w tym celu kupić specjalną poduszkę w kształcie trójkąta.
• Ostatnia wskazówka może wydać Ci się banalna, w końcu wszyscy specjaliści powtarzają o tym do znudzenia, ale jest to naprawdę bardzo ważny element. Chodzi o rzucenie palenia.

Refluks a palenie papierosów 

O tym, że palenie może istotnie zwiększać ryzyko bardzo wielu chorób nie będę powtarzać, bo jestem pewna, że doskonale zdajesz sobie z tego sprawę. Skorzystam jednak z okazji i wspomnę, że rzucenie palenia może zdecydowanie złagodzić przebieg chorób, których na pierwszy rzut oka z paleniem tytoniu w ogóle nie kojarzymy. Choroba refluksowa jest jednym z tych schorzeń. Palenia papierosów sprawia, że objawy refluksu są częstsze oraz bardziej nasilone. Papierosy przyczyniają się także do występowania kaszlu, który sprzyja cofaniu się treści żołądkowej do przełyku. Ograniczenie, aż w końcu zaprzestanie palenia to coś, co powinna rozważyć każda paląca osoba z refluksem. 

Przeczytaj także: Jak rzucić palenie i nie przytyć? Porady dietetyka

Zdjęcie okładkowe: stories/Freepik

Bibliografia:

• Włodarek D., Wybrane choroby przewodu pokarmowego. W: Dietoterapia, (red.) Włodarek D., Lange E., Kozłowska L.,Głąbksa D. Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 2014: 192-195.
• Gugała S., Siuba M., Choroby górnego odcinka przewodu pokarmowego. W: Praktyczny podręcznik dietetyki, (red.) Jarosz M. Wyd. IŻŻ, Warszawa 2010: 179-184.
• Korzonek M, Dziergas A, Kuczyńska M. Choroba refluksowa przełyku (GERD) — problem wciąż aktualny. Forum Medycyny Rodzinnej. 2014;8(5):201-210.
• Czerwionka-Szaflarska M, Romańczuk B. Choroba refluksowa przełyku u dzieci i młodzieży. Forum Medycyny Rodzinnej. 2010;4(1):26-31.
• Clarrett DM, Hachem C. Gastroesophageal Reflux Disease (GERD). Mo Med. 2018;115(3):214-218.
• Zawada A.E., Moszak M., Skrzypczak D., Grzymisławski M.Gastrointestinal complications in patients with diabetes mellitus. Adv Clin Exp Med. 2018;27(4):567-572.
• Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej, Choroba refluksowa przełyku